Na Súilleabhánaigh as Uachtar Ard

https://www.cartlann.ie/files/original/d4abc2287deea38f4fc76787288a6ba5.jpg

Gallimh v. Sligeach 1945: Dinny Sullivan (cromtha mar ba ghnách leis) ag teacht amach leis an liathróid agus a dheartháir Tom (dara himreoir ó chlé) ag coinneáil súil ghéar air.

Séamas Ó Cualáin

(Is téacs tras-scríofa é seo d’alt a foilsíodh in Iris an Phléaráca, 2004. Níor athraíodh an téacs seo ón mbunleagan.)

Tá a fhios ag an saol Fódlach faoi "Bhliain na bhFrancach" agus tráchtar ' go minic i gConamara ar "Bhliain an Bhrosna" ach tá bliain eile fós nár cheart do Ghaeil na Gaillimhe ligean i ndearmad choíche agus sin í an bhliain 1945 ar a nglaoimse go caoin ceansa "Bliain na Súilleabhánach".

Fanann an bhliain seo gan chlaochlú i mo intinn go fóill agus, go gcuirtear na seacht sluaiste orm, cuimhneoidh mé ar éachtaí Thomáis is Dinny Uí Shúilleabháin, an bheirt deartháireacha dhocheansaithe ó Uachtar Ard na Gaillimhe.

Nuair is léir dúinn gur thosaigh Dinny ag imirt i 1933, go ndearna sé gaisce lena chontae i mórán gach cluiche ó shin i leith, chomh maith le Craobhacha na hÉireann a bhuachan i 1934 agus i 1938, caithfear a admháil go mba fhear as an gcoitiantacht é.

Bhí Tom is Dinny agus beirt deartháireacha eile - Charlie agus Eddie - mar chnámh droma na foirne a ghnóthaigh craobh shinsear an chontae do Uachtar Ard i 1938. Ba í seo an chéad uair a bhuaigh foireann taobh thiar den Choirib craobh shinsear an chontae.

Lánchúlaí Láir

I Samhradh na bliana 1945 i gcluiche leathcheannais Chonnacht in aghaidh Shligigh ar pháirc Naomh Comáin i Ros Comáin thug Dinny taispeántas uaidh mar lánchúlaí láir (ar chlé ba ghnách leis imirt) nach bhfacthas a leithéid riamh.

Chosain sé go calma cróga agus ba chuma an liathróid ag teacht chuige san aer nó ar an talamh d'aimsigh sé í le díocas lena lámha daingne dochta doscaoilte agus ghread amach í le brí agus le fuinneamh. Tabhair speach ar chic an tSúilleabhánaigh!

Ba ardú meanman a chuid imeartha do na báireoirí eile agus, le cuidiú Tom i lár páirce, fuair said an lámh in uachtar ar Shligeach. Ná ceap, a léitheoir, go raibh drochfhoireann ag Sligeach na blianta sin - ní raibh go deimhin óir ag imirt dóibh i measc togha imreoir eile bhí an cúlaí cumasach Tom Dunleavy agus Colm McDyer as Tír Chonaill.

I bPáirc Naomh Comáin i mí Iúil casadh Gaillimh is Maigh Eo ar a chéile i gcluiche ceannais Chonnacht agus fearadh comhrac dána dásachtach sular éirigh le Gaillimh.

Bhí Dinny is Tom Sullivan i mbuaic a maitheasa arís agus tharraing said meas is urraim orthu féin is ar a gcontae.

Ach níor mhiste a lua gurbh é Seáinín Ó Droighneáin as na Forbacha a thug an criogbhuille do Mhaigh Eo le scór deiridh an chluiche. Shleamhnaigh sé isteach ar chúl Richie Winters as Maigh Eo nuair a chonaic sé an liathróid ag teacht isteach go hard. Léim an Maigheoch ach chin air breith ar an liathróid. Rug an Droighneánach uirthi, thug leis í de ruathar aonair agus chuir i gcúl na heangaí í.

An Súilleabhánach

Ar aghaidh le Gaillimh ansin go ndeachaigh said i ngleic le Corcaigh i gcluiche leathcheannais na hÉireann i bPáirc an Chrócaigh. Mura n-imreodh Tom Sullivan ach an cluiche dochreidte seo bheadh a ainm in airde ní amháin i nGaillimh ach ar fud Chríocha Fáil go Lá Philip a' Chleite.

Chuir sé an clár binne ar a ré peile le mórghaisce an lae úd agus is dóigh nár imir aon pheileadóir riamh chomh danartha díograiseach dúthrachtach agus mar d'imir an Súilleabhánach. Ní raibh fear a chloíte ar an bhfaiche agus ghabh sé trína Corcaigh mar rachadh seabhac trí mhionéanlaith. Ach ainneoin a dhíchill ní raibh i ndán dó féin is dá chontae ach díomua catha sa deireadh leis an scór 2-12 gcoinne 2-8.

Séard a deir Frankie Byrne, sárpheileadóir na Mí, liom taréis an chluiche: "It was Tom Sullivan v Cork!". Níor bheag sin mar mholadh. Bhí seo le rá ag rí-imreoir Mhaigh Eo, Liam Hastings, go ndéana Dia trócaire air: " I 1945, déarfainn gan amhras ar bith gurbh é Tom Sullivan an peileadóir ab fhearr sa tír."

Cluichí nach ligfear i ndearmad

Shleamhnaigh na blianta thart agus i 1948 bhí Gaillimh is Maigh Eo ag iomaíocht lena chéile arís i gcomhair Chraobh Chonnacht agus taréis dhá chluiche chomh beo bríomhar is a imríodh riamh i Ros Comáin nó ar aon fhaiche eile, bhí an scéal gan réiteach fós agus b'éigean am breise a imirt an dara lá.

Beidh cur síos agus trácht go héag ar éachtaí Thomáis Uí Shúilleabháin sa dá chluiche.

https://www.cartlann.ie/files/original/e7313998f43baaa3621fe548256d4c14.jpg

Foireann Peile Shinsear Uachtair Aird 1936: Líne ar chúl ó chlé: Martin Noone, "Dev" Sweeney (traenálaí), Mick Lydon, Mick McDonagh, John Lydon, Edward Sullivan, John Conneely, Seán Ó Domhnalláin (réiteoir). Líne láir ó chlé: Tom Sulllvan (15 1/2 bliain ag an am), Paddy Joe Gibney, Pat Gibbons (captaen), Martin O Toole, Charlie Sullivan. Líne Tosaigh (ina suí): Jim Morrison (cul báire), Henry O Halloran, Paddy Geraghty, Paddy Moloney.

Ní raibh gníomh dá mhéad ná beart dá dhéine nach raibh ina riocht a dhéanamh agus níor shéan sé an chontúirt tráth ar bith. Gan aon áibhéil ba iad Tom i dteannta Fr Brendan Haniffy agus Pat Ryan as Béal Átha na Sluaighe curaidh na himeartha.

Is fiú cuntas "Green Flag" i "Scéala Éireann" an lá i ndiaidh an chéad chluiche a athinsint: "when Tom Sullivan sent over the equalising point from a free, it was the just reward of a great fight back. It was fitting that the honour of assuring another day for Galway should have fallen to Sullivan for his was the giant effort of the day, a tireless display that got only the support it deserved when all seemed lost."

Sa chluiche athimeartha bhí an Súilleabhánach i mbarr a mhaitheasa arís agus go séalfaidh an t-anam asam meabhróidh mé i m'aigne an cúl a fuair sé ó chic éirice san am breise.

Ar an drochuair bhí thiar ar Ghaillimh, agus seans deireanach fhear Uachtair Aird Craobh na hÉireann a ghnóthú, imithe le sruth. Nárbh é an trua é!

Chuir sé duifean croí ar Chlanna Gael i gcéin is i gcóngar nuair a bhásaigh Tom i Nua Eabhrac Mheiriceá ar 17 Nollaig, 1979. Go dtuga Dia suaimhneas síoraí na bhFlaitheas dá anam agus d'anamacha a dheartháireacha Dinny, Charlie is Edward.

Is buaine bladh ná saol!